Στις Ψυχολογικές Υπηρεσίες Παιδιών και Εφήβων περιλαμβάνεται πλήθος θεραπευτικών μεθόδων και τεχνικών. Ο Παιδοψυχολόγος αφού πρώτα αξιολογήσει τις ανάγκες και τις δυσκολίες του θεραπευόμενου επιλέγει την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση, μεταξύ των κατωτέρω:
1) Η ΑΤΟΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ παιδιών και εφήβων είναι η βασικότερη θεραπευτική μέθοδος στην κλινική πρακτική. Ενδείκνυται για παιδιά και εφήβους με αναπτυξιακές και ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες όπως είναι οι διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός, σύνδρομο ASPERGER), οι συναισθηματικές δυσκολίες (δυσκολία στη διαχείριση άγχους, κρίσεις πανικού, κρίσεις θυμού, κατάθλιψη, έλλειψη αυτοπεποίθησης, υπερβολική συστολή), τα προβλήματα συμπεριφοράς (διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα, εναντιωματική-προκλητική διαταραχή), οι διαταραχές ύπνου και διατροφής (ψυχογενής βουλιμία, νευρική ανορεξία), οι δυσκολίες στην κοινωνική ένταξη, οι δυσκολίες λόγω αλλαγών στο οικογενειακό περιβάλλον (πένθος, διαζύγιο) κ.ά.
Στόχος της ψυχοθεραπείας είναι ο θεραπευόμενος να ξεπεράσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, να επεξεργαστεί τα συγκρουσιακά θέματα που τον απασχολούν και να ενισχυθούν παράλληλα η ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη και η βελτίωση της λειτουργικότητας του στα διάφορα επίπεδα της ζωής του (σχέση με τον εαυτό, σχέση με τους άλλους, οικογένεια, φίλοι, σχολείο, κοινωνία κ.ά). Ο Παιδοψυχολόγος μέσα σε κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης και μέσω των κατάλληλων τεχνικών και μεθόδων προωθεί την έκφραση του θεραπευόμενου και την εμφάνιση των δυσκολιών του μέσα στη συνεδρία έτσι ώστε σταδιακά να μπορέσει να τις αποδεχτεί και να τις ξεπεράσει, αντικαθιστώντας τις δυσλειτουργικές αντιδράσεις με περισσότερο λειτουργικές. Η ψυχοθεραπεία ολοκληρώνεται όταν το παιδί-έφηβος καταφέρει να ενσωματώσει τις νέες συμπεριφορές και αντιδράσεις σε όλα τα πλαίσια της ζωής του, πέραν της συνεδρίας.
2) Η ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ είναι μία μορφή ψυχοθεραπείας, η οποία εφαρμόζεται είτε ξεχωριστά είτε από κοινού με την ατομική ψυχοθεραπεία και επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των δυσκολιών που επηρεάζουν τις σχέσεις του ατόμου. Η ομαδική ψυχοθεραπεία ενδείκνυται τόσο για παιδιά όσο και για εφήβους. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις και στην κοινωνική συνδιαλλαγή, χαρακτηρίζονται από έλλειψη οριοθέτησης, μειωμένη αυτοεκτίμηση, έντονο ανταγωνισμό κ.ά..
Ο Ψυχολόγος μέσα σε κλίμα εμπιστοσύνης και μέσω δομημένων δραστηριοτήτων προωθεί αφενός τη δημιουργία υγιών και λειτουργικών κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των μελών της ομάδας και αφετέρου βοηθά τα παιδιά και τους εφήβους να αντιμετωπίσουν και να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους. Μέσα στην ομάδα οι θεραπευόμενοι καταφέρνουν παράλληλα να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες, να συνειδητοποιήσουν ότι οι άλλοι αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες με εκείνους, να παρατηρούν αλλά και να ακούν τον εαυτό τους και τους άλλους, να διαχειρίζονται την υποστήριξη, την αποδοχή αλλά και την απόρριψη.
3) Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ είναι μία μορφή ψυχοθεραπείας ιδιαίτερα αποτελεσματική σε πληθώρα διαταραχών και προβλημάτων συμπεριφοράς. Ενδείκνυται ως θεραπευτική μέθοδος σε παιδιά και εφήβους με διαταραχές άγχους, διαταραχές διάθεσης, διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων, διαταραχές πρόσληψης τροφής, αναπτυξιακές διαταραχές κ.ά. Αναλυτικότερα η θεραπεία συμπεριφοράς μπορεί να βοηθήσει άτομα που διακατέχονται από έντονο άγχος, κρίσεις πανικού, καταθλιπτική διάθεση, υπερκινητικότητα, παρορμητική συμπεριφορά, επιθετικότητα, δυσκολία στην κοινωνική συνδιαλλαγή κ.ά..
Βασικό χαρακτηριστικό της παρέμβασης είναι η ενεργός εμπλοκή του θεραπευόμενου στη θεραπευτική διαδικασία. Ο Παιδοψυχολόγος μέσω των κατάλληλων μεθόδων και τεχνικών εκπαιδεύει το παιδί-έφηβο στην απόκτηση δεξιοτήτων που θα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση, στο σταδιακό μετριασμό και τελικά στην εξάλειψη των παραπάνω δυσκολιών. Στόχοι της θεραπείας συμπεριφοράς είναι η μείωση και εξάλειψη των δυσλειτουργικών συμπτωμάτων, η τροποποίηση του δυσλειτουργικού τρόπου σκέψης, ο έλεγχος και η ρύθμιση του συναισθήματος και της συμπεριφοράς και η υιοθέτηση περισσότερο λειτουργικών συμπεριφορών.
4) Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ είναι μια μορφή παροχής βοήθειας που εστιάζεται στις ανάγκες και στους στόχους του ατόμου. Συνήθως γίνεται σε ατομικό επίπεδο και αφορά περισσότερο τους έφηβους και λιγότερο τα παιδιά, οι οποίοι πολλές φορές όταν βρίσκονται σε κρίσιμες μεταβατικές περιόδους ή όταν έρχονται αντιμέτωποι με συναισθηματικές δυσκολίες, ατομικά, διαπροσωπικά και οικογενειακά ζητήματα, χρειάζονται την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη και καθοδήγηση προκειμένου να ανταπεξέλθουν με επιτυχία στις παραπάνω δυσκολίες, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την λειτουργικότητα και την ποιότητα της ζωής τους.
Στόχος της συμβουλευτικής είναι οι έφηβοι να κατανοήσουν και να αποσαφηνίσουν τις απόψεις τους σχετικά με το εύρος ζωής τους αλλά και να μάθουν να επιτυγχάνουν τους στόχους που έχουν θέσει οι ίδιοι για τον εαυτό τους μέσα από σημαντικές και εμπεριστατωμένες επιλογές, καθώς και μέσω της επίλυσης προβλημάτων συναισθηματικής και διαπροσωπικής φύσης. Ο Ψυχολόγος που παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες καλείται να αξιολογήσει τις ανάγκες του εφήβου-συμβουλευόμενου, να ερμηνεύσει τη φύση και το είδος των δυσκολιών και να σχεδιάσει την κατάλληλη παρέμβαση προκειμένου μετά τη λήξη της θεραπείας ο συμβουλευόμενος αφενός να έχει επιλύσει τις δυσκολίες του και αφετέρου να έχει αποκτήσει τις κατάλληλες δεξιότητες για την επιτυχή αντιμετώπιση παρόμοιων ζητημάτων στο μέλλον.
Παρόλο που η συμβουλευτική εφαρμόζεται περισσότερο σε εφήβους και μεγαλύτερα παιδιά λόγω της ικανότητάς τους να συμμετάσχουν σε διάλογο και να μιλήσουν ελεύθερα για τα προβλήματα που τους απασχολούν, μπορεί να είναι χρήσιμη παρέμβαση και για μικρότερα παιδιά. Απαραίτητη προϋπόθεση σε αυτή την περίπτωση είναι η επικοινωνία με το παιδί να μην βασίζεται αποκλειστικά στις λεκτικές δεξιότητες συμβουλευτικής αλλά να προωθείται η επικοινωνία μέσω άλλων στρατηγικών όπως είναι το παιχνίδι, η ζωγραφική κ.ά.. Σε αυτή την περίπτωση η συμβουλευτική μπορεί να διευκολύνει, είτε από μόνη της είτε σε συνδυασμό με κάποια άλλη μορφή ψυχοθεραπείας την επίτευξη των θεραπευτικών αλλαγών.
5) Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΣΕΠ) είναι μια ειδική υποκατηγορία της συμβουλευτικής, η οποία πέρα από όλες τις διαστάσεις της συμβουλευτικής διαδικασίας περιλαμβάνει επιπλέον πληροφορίες εκπαίδευσης και επαγγελματικής φύσης. Η επαγγελματική συμβουλευτική αποτελεί μια μορφή παρέμβασης, στόχος της οποίας είναι η επαγγελματική ανάπτυξη του ατόμου, έτσι ώστε να είναι ικανό να πάρει αποτελεσματικές επαγγελματικές αποφάσεις.
Η λήψη εκπαιδευτικών και επαγγελματικών αποφάσεων είναι μία δύσκολη διαδικασία, με την οποία έρχονται αντιμέτωποι οι έφηβοι τελειώνοντας το Γυμνάσιο. Καλούνται να διαλέξουν το είδος της εκπαίδευσης που τους ταιριάζει και να πάρουν κρίσιμες αποφάσεις για το επαγγελματικό τους μέλλον σε μια δύσκολη αναπτυξιακά περίοδο της ζωής τους, όπως είναι η εφηβεία. Ο Ψυχολόγος μέσω της επαγγελματικής συμβουλευτικής, καλείται να αξιολογήσει τις δυνατότητες και τις επιθυμίες του εφήβου, με απώτερο στόχο την παροχή ορθών κατευθύνσεων σχετικά με τον επαγγελματικό του προσανατολισμό και την μετέπειτα επαγγελματική του ανάπτυξη. (βλ. άρθρο ” ο παιδοψυχολόγος βοηθάει παιδιά στον επαγγελματικό προσανατολισμό“)